Dit paasweekend lopen we door verschillende gebieden ten westen van Otterlo, zoals Planken Wambuis op zaterdag en Het Wekeromse Zand op zondag (eerste paasdag). Op maandag (tweede paasdag) verkennen we het gebied bij Kootwijkerzand.
Het gebied
Planken Wambuis Alle drie gebieden hebben ieder wel wat bijzonders: te beginnen bij de naam “Planken Wambuis”, een opmerkelijke benaming voor het natuurgebied tussen Ede en Arnhem in. Ook een restaurant aan de Verlengde Arnhemseweg heeft dezelfde naam. Het natuurgebied is vernoemd naar het landgoed Planken Wambuis, waar de herberg/boerderij, gebouwd is in 1782. Zoomen we in op de naam, dan komen we op twee losse woorden: planken en wambuis: planken is bekend, maar wambuis heeft verschillende betekenissen. Een daarvan is een warm, gewatteerd kledingstuk, die boeren vroeger droegen. Het meest aannemelijk is deze betekenis ‘houten wambuis’ oftewel een plankenhut, ver buiten de bebouwing en de stadsmuren vroeger, gemaakt van hout als een warme, beschutte, tijdelijke plaats/herberg. Ook de Theeschenkerij Boerderij Mossel, waar wij als eerste horecagelegenheid pauzeren voor een koffie of thee met taart of waar je trek in hebt, stamt uit 1863, terwijl men al veel eerder nl. in 1500 de naam ‘Mosschel” tegenkwam. Het heeft eerst als verblijfplaats gediend van herders, die met hun kudde over de Veluwe trokken in lente- en zomermaanden en er daar rondom het huidige Mossel hutjes van mos maakten om in te overnachten. Daar komt ook de naam vandaan, al zou je eerder denken aan een schelpdier. Op dit moment bestaat Mossel uit een boerderij met deel, woonhuis, schaapskooi, hooiberg, veldschuur en theeschenkerij.
Het Wekeromse Zand Als we het over de naam ‘Het Wekeromse Zand’ hebben, waar we 1e Paasdag vanaf de camping gaan lopen, dan komt in de geschiedschrijving in 1814 voor het eerst de naam Wicherumloo, het latere Wekerom voor. Wekerom is ontstaan op de flanken van de hogere stuwwalgronden, waar op plaatselijk opduikende zandruggen langs de Grote Valksebeek en de Willinkhuizerbeek de eerste boerderijen werden gebouwd. Toch wordt er ook vermelding gemaakt, dat al vanaf de IJzertijd Wekerom bewoond wordt door boeren, die bij hun boerderij op ‘Celtic Fields’ (prehistorische akkertjes, veldjes van 40x40 meter, omgeven door wallen van stronken, stenen en ander afval, afkomstig van het veld) spelt, gierst, duivenbonen en later ook rogge verbouwden. Nadat de grond uitgeput was geraakt, begonnen zij aan het verbouwen van deze graanproducten op een nieuw akkertje. In zo’n gebied was er dan ook maar plaats voor hooguit drie families, die hier konden wonen. Nu is het Wekeromse Zand een bijzonder en waardevol natuurgebied op de Veluwe, met name langs de randen van het stuifzand, dat door de wind ‘levend’ wordt gehouden en door grazende kuddes moeflons(haarschapen) en heidekoeien, die er samen voor zorgen, dat de heide niet dichtgroeit met hoge grassen. Ook leven er in dit gebied bijzondere planten en paddestoelen(o.a gele ridderzwam), insecten zoals de mierenleeuw en zeldzame vogels, zoals de boomleeuwerik, nachtzwaluw en in de winter de klapekster.
Kootwijkerzand Voor maandag is het over het Kootwijkerzand weer een ander verhaal. Kootwijk is een gehucht met nog geen 300 inwoners. Het dorp stamt al uit de 14e eeuw. Kootwijk (vroeger Cotevick) zou een samenvoeging zijn van cot (kleine boerderij) en vick (wijk): vestigingsplaats. Kootwijkerzand is al vanaf de IJzertijd bewoond geweest, wat blijkt uit archeologische vondsten uit de prehistorie, zoals een pijlpunt en 2 aardenwerken potten uit de eindfase van de Nieuwe Steentijd. Ook in de Romeinse tijd, 2e en 3e eeuw na Christus, is er zeker gewoond, want archeologen vonden bodemsporen van een boerderij, een kleiner huis en bijgebouwtjes terug. Behalve scherven van inheems, met de hand gemaakte aardenwerk, werden die ook van Romeins aardenwerk gevonden. Eveneens is het gebied in de Middeleeuwen bewoond geweest. Woonplekken uit verschillende eeuwen werden er aangetroffen. Eeuwenlang hebben boeren hun akkers hier geploegd, hun gewassen geoogst en vee gehouden. Waar nu alleen zand te zien is, lag toen een dorpje met 10 tot 20 houten boerderijen, bewoond door 50 tot 150 mensen. Doordat men houtskool nodig had om het ijzererts in de lemen ijzerertsovens te kunnen laten smelten, werden bomen op grote schaal gekapt en mede door het afplaggen van heide, kwam het dekzand wat zich in de bodem bevond, weer vrij te liggen. Het zand ging steeds erger stuiven en werd het gebied daardoor onbewoonbaar voor de bewoners. Het akkerland bleef nog enige tijd in gebruik, maar uiteindelijk werd dit ook verlaten en werd het stuifzand de baas over dit gebied.
De wandelingen
Zaterdag Met al deze achtergrondinfomatie over de verschillende terreinen, waar wij dit Paasweekend gaan wandelen, lopen we zaterdag vanaf de camping naar De Theeschenkerij De Mossel aan de Mosselseweg. Deze kunnen wij bereiken door een klein stuk over de Apeldoornseweg te lopen en bij Kampeerboerderij Peppelenburg rechtsaf te slaan. We doorkruisen vervolgens het Roekelse Bos en komen over de Vonken- en Valenberg met uitkijktoren (met weids uitzicht op o.a Radio Kootwijk, Jachtslot St. Hubertus en zelfs Arnhem), aan bij restaurant De Mossel, waar we even stoppen voor koffie of thee. Ter hoogte van buurtschap en voormalig landbouwenclave Nieuw Reemst/vakantieboerderij is bovenop een wal en vlakbij een groot rustgebied voor het wild een nieuw wildkijkscherm geplaatst. Als we geluk hebben kunnen we ongezien wilde zwijnen, edelherten en reeën bekijken. Nadat wij de Nieuw- en Oud Reemsterlaan gepasseerd zijn, komen we via een bospad bij het restaurant Planken Wambuis en voor wie dat wil, kan hier de lunch gebruiken of van nog een koffie met taart genieten. En over genieten gesproken, dat doen wij als we het gebied vanaf hier, ons keerpunt, verder doorlopen over mooie bospaden, zandheuvels, heide via Westerbergen, Kelderbergen en Noord Ginkel, Roekel en Eschoterbos tot we weer terugkomen op de camping.
Zondag (1e paasdag) lopen we ook vanaf de camping naar het Wekeromse Zand. We volgen nu ook de Apeldoornseweg tot voorbij camping De Niesjeshof en bij de Damakkerweg zijn. Daar slaan we rechtsaf en linksaf op de Roekelse Zandweg. Zo komen we op de route, die ons vandaag brengt over landgoed De Valouwe naar de IJzertijd Boerderij, De Celtic Fields (zoals hierboven omschreven) en het Middelpunt van Nederland bij Lunteren. Lunteren staat bekend om de Lindeboomsberg met de grote zwerfkei, die het middelpunt van Nederland zou zijn. De toenmalige VVV-directeur Wigman had vernomen van een oude boer dat er op de top van oudsher tot ca. 1935 drie grote zonnewendestenen hadden gestaan, waarvan 1 naar het NO had gewezen, waar de zon op de langste dag opkomt en de andere zijde naar het ZO, waar de zon op de kortste dag opkomt. Ook dat er evenveel land ten noorden en ten zuiden van het Middelpunt lag als ten westen en ten oosten, voor de drooglegging van de grote IJsselmeerpolders. In feite lag het mediaanpunt ca. 10 km noordoostelijker. Wigman meende 1 van deze stenen achterhaald te hebben en heeft hem in 1965 op de Lindeboomsberg laten plaatsen met inscriptie ‘Middelpunt van Nederland’, wat een grote toeristische trekpleister werd. Na een aantal keer verplaatst te zijn geweest werd uiteindelijk in 2002 deze zwerfkei geplaatst, zoals deze hier nu te zien is. Vervolgen wij vanaf dit historisch middelpunt de route, dan komen we op Landgoed Leperkoen te Lunteren en is gelegen op de oostelijke helling van de Lindeboomsberg, een stuwwal uit de voorlaatste ijstijd in het buurtschap Meulunteren, met een verval van 25 meter. Landgoed Leperkoen bestaat uit 32 ha bos en weide met midden op het terrein Landhuis De Leperkoen uit 1917, dat nu verhuurd wordt aan particulieren en voor zakelijke doeleinden. We vinden, lopend vanaf het Middelpunt van NL hier 2 horecagelegenheden, nl. restaurant De Goudsberg, Hessenweg 85 of Het Uilenbos, Beukenlaan 11, Lunteren, waar we even kunnen pauzeren. Hierna komen we, weer terug op de route en wandelen door het Luntersche Buurtbos, nogmaals langs de andere kant van de Celtic Fields, steken het Wekeromse Zand over om via allerlei slingerende bos- en zandpaden weer uit te komen op de Apeldoornseweg en de camping.
Maandag (2e Paasdag) breken wij eerst onze tentjes op en pakken alles in de auto om dan na het ontbijt per auto naar Kootwijk te rijden. Daar parkeren wij op de parkeerplaats Kootwijkerdijk, voorbij de kruising met Gasterij ’t Hilletje en restaurant De Brinkhof. Vanaf deze parkeerplaats starten we via de Heetweg onze route over het Kootwijkerzand en komen na ca. drie km bij de 13,5 m hoge uitkijktoren, met de toepasselijke naam De Zandloper, waar je een prachtig uitzicht over de Veluwe hebt. Het Kootwijkerzand kenmerkt zich door uitgestrekte zandduinen en heidevelden met verspreid daarin groene vliegdennen. Met een oppervlakte van 700 ha is het Kootwijkerzand de grootste actieve zandverstuiving van West-Europa. Dit prachtige gebied doorkruisen wij vandaag en kan ons allerlei onverwachte mooie plekken doen tegenkomen. Ook de horeca ontbreekt op deze laatste dag niet. In Uddel, net voorbij het Bungalowpark Rabbit Hill, kunnen we pauzeren bij restaurant Buds Tolhuis No.11 aan de Amersfoortseweg 202. Het is even van de route af, loop door naar/richting Nieuw Milligen om daarna weer terug te komen op de track en de route te kunnen vervolgen. Later op de route passeren we, met een afstand van 1,5 km van de route af Radio Kootwijk. Voor wie van de route af wil gaan (ca.3 km extra) kan Radio Kootwijk bezoeken, maar niet meer als het gebouw van buiten te kunnen bekijken. Binnen bezoeken moet gereserveerd worden, omdat dat alleen met een gids kan. Radio Kootwijk is een voormalig zenderpark op de Veluwe, ten westen van de plaats Apeldoorn, dat in de eerste helft van de 20ste eeuw een belangrijke communicatieverbinding vormde tussen Nederland en zijn toenmalige koloniën, met name Nederlands-Indië. Het werd gebouwd vanaf 1918. Ook werden er voor werknemers woningen gebouwd, die samen het gelijknamige dorp gingen vormen. Als we de route volgens de track vervolgen, komen we langs een punt, genaamd De Dikke Bart, dat een prachtig uitzicht biedt op het zand. In de verte, op een afstand van pakweg honderd meter, staat in de uitgestrekte zandvlakte ietwat surrealistisch een paal met een ijzeren doos erop, een zogeheten diazuil. Wie zijn ogen op de twee kijkertjes zet, kan een diaserie zien die uitlegt dat in de jaren zeventig op die plek een dorp is blootgelegd, dat rond het jaar duizend dermate last kreeg van het zand dat de bewoners naar een andere plek zijn gevlucht en waarna het zand de nederzetting totaal verzwolg, zoals ik al eerder hierboven beschreven heb. Na deze opmerkelijke diazuil rest ons nog een paar km voor we weer terug zijn bij het startpunt, waar we bij Gasterij Het Hilletje of restaurant De Brinkhof met elkaar nog wat kunnen gaan drinken en dit Paasweekend kunnen afsluiten.
Praktisch
Ga je voor het eerst mee? Lees dan dit. Zoals al onze activiteiten: onder corona-voorbehoud.
Initiatiefnemers Loes, Gerlof en Barbara, aanmelden en inlichtingen Loes. Geef bij aanmelding op hoeveel en welke dagen je mee loopt.
