Weekend met twee heel verschillende, afwisselende routes, door twee onlangs uitgeroepen icoonlandschappen. De route loopt door de Sint-Jansberg (dag 1) en Landgoed en Kasteel Tongelaar (dag 2)
We lopen de eerste dag vanuit Mook, via de St. Jansberg, naar Kranenburg en Plasmolen, waarna we uitkomen op de Mookerheide. De tweede dag start in Mill. De route gaat over de Molenheide en Meerheide, langs De Kuilen (plassengebied) en de Lage Raam, Kasteel Tongelaar en dan weer terug te komen in Mill.
We overnachten op Landgoed De Barendonk in twee trekkershutten (vier personen per hut) of in eigen tent op dit landgoed.
graag vroegtijdig aanmelden bij Loes als je in de trekkershut wil overnachten i.v.m. tijdig kunnen reserveren van deze comfortabele trekkershutten.
Vanaf Herberg Het Zwaantje lopen we via het Groesbeeksebos naar de Sint Jansberg met lichte hoogteverschillen. Je wandelt in dit prachtige, iconische natuurgebied (sinds november 2023) via de kronkelpaden over de heuvels en langs mooie weilanden. Vanaf de hoogste punten op de berg geniet je van een prachtig uitzicht. Je ziet vanaf daar de akkers en weilanden die door houtwallen omgeven zijn. De Sint-Jansberg is een natuurgebied (Natura 2000-gebied) en voormalig landgoed gelegen bij Plasmolen en Milsbeek in de gemeenten Mook en Middelaar en Gennep in Noord-Limburg. Eén van de heuvels in het gebied is de Sint-Jansberg die ook Kloosterberg wordt genoemd. Het is ook een van de hoogste heuvels in het wijdere Rijk van Nijmegen. Het gebied kenmerkt zich door beboste hellingen en vele beekjes. Ook zijn er enkele moerasgebieden (De Geuldert, De Diepen en het Koningsven) aan de voet van de Jansberg. De twee hoogste hellingen zijn de Kiekberg (77 meter) en de Sint-Maartensberg (66 meter). Enkele vlakke stukken zijn in gebruik voor de landbouw. Bij Plasmolen ligt een kleine stuwdam en staat de bovenste Plasmolen, een oude watermolen. De Jansberg is ongeveer 250 hectare groot. Op de Jansberg zijn restanten van een Romeinse villa gevonden. Ook loopt het Pieterpad langs het gebied. Niet alle delen van het gebied zijn toegankelijk, omdat zich daar dassenburchten bevinden.
We gaan hier ook even de grens over met Duitsland naar Grafwegen, waar we onze 1e koffiestop voor vandaag zullen hebben bij Boscafé Merlijn (na ca. 7,5 km). Na deze pauze lopen we na een geleidelijke klim naar de Hunsköbel, eerst nog een kleine lus door het Reichswald. Nadat we later zijn afgedaald naar de Tielebeek, komen we nogmaals door een gedeelte van de St. Jansberg. We komen uit bij Plasmolen en eveneens onze 2e stop bij Restaurant de Plasmolense Hof. We hebben dan ongeveer 14 km gelopen.
Hierna komt de Mookerheide in zicht met een aantal uitzichtspunten, zoals de Mookerschans. De Mookerschans is een voormalig verdedigingswerk in het natuurgebied de Mookerhei bij Mook in de Nederlandse provincie Limburg. De schans werd vermoedelijk in de tweede helft van de zeventiende eeuw gebouwd en is gebouwd als een vierkant, met aan de noordzijde hele bastions en aan de zuidzijde halve bastions. De schans heeft een omvang van ongeveer 70 bij 70 meter. Een paar kilometer noordelijker ligt ook de Heumense schans. De Mookerheide is een bos- en heidegebied ten oosten van Mook in de gemeente Mook en Middelaar. De heide en de omgeving van Mook waren zowel in de Tachtigjarige Oorlog als in de Tweede Wereldoorlog het toneel van krijgsgeweld. Bij de gevechten vielen veel slachtoffers. Het natuurgebied is sinds 1985 in beheer bij Natuurmonumenten. Het gebied ligt op een stuwwal en door een voormalige bedding van de Rijn (nu het dal van de Niers) heeft het haar huidige karakter verkregen. Ook passeren we het Mooker Jachtslot, waar zich ook veel heeft afgespeeld vnl. in de Tweede Wereldoorlog voor krijgsgevangenen. Na de oorlog vingen zusters er vanaf 1947 uit huis geplaatste meisjes op en bouwden op het omringende landgoed woningen en een schoolgebouw.
Nadat er dertig jaar in erfpacht een hotel-restaurant in gevestigd was, kwam het jachtslot leeg te staan. Tussen 2013 en 2016 werden door Natuurmonumenten de historische tuinen opgeknapt en de kassen gerestaureerd. In 2019 werd op het landgoed een natuurbegraafplaats ingericht.
Met nog een aantal kilometers te gaan, komen we weer terug bij ons startpunt, Herberg Restaurant ‘t Zwaantje, waar we met elkaar kunnen gaan eten en deze mooie wandeldag kunnen afsluiten en daarna per auto door zullen gaan naar Landgoed De Barendonk, waar we ons verblijf in of de trekkershutten of in eigen tentje zullen hebben.
We rijden eerst vanaf het Landgoed Barendonk naar de parkeerplaats in het centrum van Mill (Markt 15/bij de Albert Heijn) en lopen vanaf hier met de klok mee via de Oranjeboomstraat naar het Defensiekanaal. Na de brug slaan we linksaf en volgen dit kanaal nog een tijd totdat we bij de Koestraat op Meerheide uitkomen.
Het Defensiekanaal, ook bekend als het Peelkanaal, werd in 1939 gegraven als een anti-tankgracht ter verdediging tegen mogelijke Duitse invallen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het kanaal begrenst de Verheven Peel aan de oostzijde en maakt deel uit van de Peel-Raamstelling, een verdedigingslinie die zich uitstrekte van de Maas bij Grave tot aan de Zuid-Willemvaart bij Weert. Naast het Defensiekanaal bestond deze linie uit de Raam-rivier en de Peelmoerassen. Vanwege zijn rol als anti-tankgracht kreeg het kanaal al snel de naam Defensiekanaal. Aan de westzijde van deze natuurlijke verdedigingslinie werd een verdedigingslinie van 80 kilometer lang gebouwd, bestaande uit mijnenvelden, kazematten, prikkeldraadversperringen en loopgraven. Bij de Duitse inval op 10 mei 1940 vond er een hevig gevecht plaats bij Mill, maar op andere delen van de linie trokken de Nederlandse troepen zich al snel terug achter de Zuid-Willemsvaart. Langs het Defensiekanaal loopt de Driekooienweg, waar alle boerderijen op een afstand van twaalfhonderd meter van het kanaal liggen. Dit was een vereiste van het militaire gezag uit die tijd en kwam overeen met het bereik van de kanonnen van die tijd. We vervolgen de route door de bossen van Meerheide en Vilheide, ooit aangelegd als saai productiebos op de uitgestrekte heidevelden, tegenwoordig steeds afwisselender. Voor wie dat wil, kan met een klein ommetje van de route af, langs de bijzondere trouwkapel Onze-Lieve-Vrouwe Maria Ten Hove lopen. Daarna lopen we in de richting van De Kuilen: Het zijn zes grote plassen, ontstaan door zandafgravingen die in 2008 werden stopgezet; sindsdien ontwikkelt zich hier een fraai natuurgebied. Hier vinden we, ook aan deze plassen gelegen het Bezoekerscentrum De Kuilen/Brasserie De Valkhof, waar we onze 1e koffiestop voor vandaag houden.
Na deze koffiestop volgen we het pad verder langs de plassen en aansluitend langs de Lage en de Graafse Raam. De Graafse Raam is een brede waterloop, welke de overgang vormt met de Lage Raam en stroomt door het Graafse Raamdal, een 30 ha groot natuurgebied, dat eigendom is van de gemeente Grave. Dit bestaat uit het beekdal van de Graafse Raam en ook hogere zandgronden. Het is een afwisselend gebied met gemengd bos, weiden, akkers, struwelen, rietvelden en enkele vijvers. Iets stroomafwaarts van de monding van het eerder genoemde Defensiekanaal wordt ook de Biestgraaf opgenomen en spreekt men van de Graafse Raam. Deze stroomt nog langs Escharen en Grave, waar ze deel uitmaakte van de voormalige verdedigingsgordel. De Hertogswetering mondt hier uit in de Graafse Raam, die vervolgens Nieuwe Raam gaat heten. Uiteindelijk watert deze, via het Gemaal van Sasse, uit in de Maas. We lopen door het plaatsje Escharen en buigen via de Middelrotscheweg af naar de Bordscheweg en komen dan langs De Broekse Wielen, een natuurgebied met wat grotere en wat kleinere plassen bij elkaar.
Geleidelijk aan komen we dichter bij Landgoed en Kasteel Tongelaar. Het landgoed is vrij recent, nl. op 27 augustus 2024, uitgeroepen tot het nieuwste en zesde Icoonlandschap in Nederland. Na Noorbeek, de Hoge Berg op Texel, het Aaltense Goor, Staverden & Leuvenum en de Sint-Jansberg (waar we de vorige dag ook gelopen hebben) is Tongelaar het zesde gebied met deze onderscheiding. De titel Icoonlandschap wordt toegekend door de Vereniging voor Nederlands Cultuurlandschap(VNC) in samenspraak met lokale partijen die betrokken zijn bij het behoud en de ontwikkeling van het gebied. De onthulling vond plaats op Kasteel Tongelaar.
Een Icoonlandschap is een gebied dat ons toont hoe mooi, rijk en inspirerend ons land kan zijn. Een gebied waar de geschiedenis nog zichtbaar is en waar flora en fauna bewaard zijn gebleven ondanks de naoorlogse kaalslag van het Nederlandse landschap. Een gebied dus dat in alle jaren sinds zijn ontstaan intact is gebleven en zijn cultuurlandschappelijke en -historische waarden heeft behouden. Kenmerken voor een icoonlandschap zijn, dat het gebied uitzonderlijk rijk is aan biodiversiteit, het minstens 200 ha groot is, zo min mogelijk lelijke obstakels heeft, zoals kale akkers of lelijke nieuwbouw. Het gebied kent een rijke cultuurhistorie, die bijvoorbeeld kan bestaan uit architectuur, streekeigen bouw en streekeigen tradities. Deze kenmerken verschaffen de Icoonlandschappen hun nationale voorbeeldfunctie voor het Nederlandse (cultuur)landschap. Icoonlandschappen staan daarmee dus ook als symbool en voorbeeld voor een goede omgang met het landschap en dienen als zodanig aan te sporen om ook in de rest van ons land respectvol met het landschap om te gaan.
Het landgoed en het kasteel hebben zo ook de nodige geschiedenis doorgemaakt. Het lag oorspronkelijk op een landtong waar het haar naam aan te danken zou hebben, maar ook zou de naam ‘Tongelaar’ kunnen betekenen: een open plek (in oerbos gekapt) op een ‘tong’ (landverhoging). Tijdens een opgraving bij het kasteel zijn in het weitje bij de toren, binnen de grachten, de funderingen gevonden van een versterkt huis. Dat weitje noemt men de ‘Mot’. Nog eerder, reeds in de negende eeuw lag in de uitgestrekte, rivierrijke bossen van Tongelaar, een versterkte motte-burcht. Een mottekasteel is een burcht van hout op een hoge aarden heuvel, gebouwd om dekking te zoeken tegen de Noormannen. Vlak na de dood van Karel de Grote begon de invasie van de Noormannen. Deze Vikingen gingen regelmatig op rooftocht door de Maastreek.
Tongelaar is in het verleden in diverse handen geweest, zoals de Heren van Cuijk en Floris de V van Holland, die zijn soldaten er kwartierde. Na afzetting en vermoording van Floris de V, kwam het weer in handen van de Heren van Cuijk. Daarna ging het bezit van het kasteel over van vader op zoon en schoonzoon een hele ris van families. Maar zij waren er alleen om te jagen en lieten het bewoond door rentmeesters. Tegen het eind van de 19de eeuw was het kasteel zo verwaarloosd en verruïneerd dat zelfs de rentmeesters er niet meer wilden wonen.
Nadat het daarna aan vele andere eigenaars is doorverkocht is uiteindelijk Stichting Het Brabants Landschap de eigenaar en beheerder geworden. Het Landgoed Tongelaar, waar we nu doorheen lopen en ook onze 2e stop zullen houden(bij het kasteel), bestaat voor het overgrote deel uit cultuurland, afgewisseld door strepen bos, lanen en houtwallen. De das heeft er zijn burcht en scharrelt in de vochtige graslanden zijn lievelingskostje bijeen: regenwormen. Omdat deze alleseter ook een zoetekauw is, zijn in het verleden in de vele houtwallen bes-dragende heesters als sleedoorn, meidoorn, vlier en Gelderse roos aangeplant. Dit trekt vlinders aan en levert broedgelegenheid op voor allerlei zangvogels. Akkervogels als patrijs en geelgors scharrelen hun kostje bij elkaar op de biologisch beheerde akkers. Ook is er de bever gespot, welke ook zeer welkom is op het landgoed.
Als we weer verder gaan op onze route na Tongelaar, steken we na enkele kilometers de beekstroom het Lage Raam weer over en het verderop gelegen Defensiekanaal, welke we nu ook weer een tijdje zullen volgen. Geleidelijk aan komen we weer terug in het centrum van Mill, waar we bij Brasserie D’n Buurman (Stationsstraat 1), een biertje/drankje kunnen drinken, ter afsluiting van dit veelzijdige wandelweekend.
Overnachting
Let op!!: We overnachten op Landgoed De Barendonk met verblijf óf in twee Comfort Trekkershutten (4 personen/2 slaapkamers per hut) óf in eigen tent, opgezet bij de trekkershut. Graag zo spoedig mogelijk aanmelden, mocht je mee willen gaan en van de trekkershut gebruik willen maken. Laat Loes bijtijds weten of je in één van de trekkershutten wilt overnachten i.v.m. tijdig kunnen reserveren van de hutten.
Adres: Landgoed De Barendonk, Milseweg 13, Beers
Kosten overnachting in een trekkershut: EUR 90,-/22,50 p.p.p.n.+2,- toeristenbelasting p.p. Door de volgende ochtend even met z’n allen de hut aan te vegen, zijn we vrij van de anders verplichte schoonmaakkosten van 35,- euro per trekkershut.
Kosten overnachting op de campingplaats bij de trekkershutten: Ca. 12,-, incl. 2,- toeristenbelasting p.p. Landgoed De Barendonk is ook een natuurcamping (geen natuurcampingkaart nodig), dus ook een mogelijkheid, om met de tenten bij elkaar te kunnen gaan staan. De camping is het hele jaar geopend.
Ga je voor het eerst mee? Lees dan dit. Zoals al onze activiteiten: onder corona-voorbehoud.
Initiatiefneemster voor aanmelden en inlichtingen: Loes.
